W poslednich lětach so w mojej pólskej domiznje naprašowanje wo nabožinskim žiwjenju přewjedźe. Wono pokaza, zo młodźi Polacy pokradnjenje awta maja za najwjetši hrěch. Zdobom pak tući młodostni mjelča w spowědnych stołach k temje swojeho seksualneho žiwjenja, na př. hladanje pornografije, njehańbićiwosć, abo wužiwanja antikoncepiskich srědkow. To poslednje, woni měnja, słuša priwatnemu wobłukej, ke kotremuž Bóh ze swojej moralku njeje dopušćeny. W přirunanju z Pólskej je w Němskej wulki rozdźěl – tu ludźo nimaja žane hrěchi, potajkim k spowědźi njechodźa, nimale wšitcy pak so wobdźěleja na swj. woprawjenju.

Tući naprašowani nochcedźa přestać być z wěriwimi, nochcedźa tež z Katólskeje cyrkwje wustupić, ale problem wobsteji w tym, zo su woni sej křesćanstwo někak spriwatizowali. Woni potajkim wěrja do Boha, ale na swoje wosobinske wašnje.

Dźensniši sociologojo praja k tomu, zo moderny čłowjek, kotryž wotrosće w konsumowej towaršnosći, na nabožinu hlada kaž na produkt we wobchodźe, mjenujcy – akceptuje to, štož so jemu lubi, štož je atraktiwne, a wotrjekny so toho, štož je „zbytne“ a ćežke.

Tajke zadźerženje potrjechi prawdu wěry a moralku. Na př. so praji: Wěrju do Jězusa Chrystusa, ale njewěrju, zo hela eksistuje; abo: Sym přezjedny z Cyrkwju, kotraž wuči, zo njesměš kradnyć abo morić, ale njepřihłosuju jeje moralce, na př. zo njesměš před zmandźelenjom žane intimne kontakty měć. Abo: Boža mša je něšto wažne, ale kóždy tydźeń w cyrkwi być, wupada mi kusk fanatiske. – Potajkim sym katólski, nic pak ekstremny, konserwatiwny.

Jako přikład tajkeho myslenja wo nabožinje su w Americe tak mjenowane megacyrkwje. Druhdy móžemy widźeć přez satelit jich trochu spodźiwne modlenske wašnje. Ale wěc je w tym, zo runje tam so nabožina poskića – čłowjekej – jako potencijelnemu konsumentej. Princip je slědowacy: Kóždy trjeba tola něšto nabožneho, hłubšeho, potajkim darimy jim nabožnu posłužbu, bjez prašenja za konfesiju. Rumnosće mega-cyrkwjow su husto bjez nabožinskich symbolow, zo njeby so tón potencijelny „nabožny kupc“ wotchilił.

Zwotkel přińdźe tajka ideja, zo móžeš sej z nabožnych dogmatow wuběrać? To je najskerje płód towaršnostnych změnow. W demokratiji wjele sam rozsudźiš a postajiš přez swoje wolenje. Tež medije zašćěpuja w ludźoch nowu mentalitu, zo čłowjek jako wuzwoleny wo awtoriće a tradicije twjerdźi: Nichtó njebudźe mi prajić, što mam činić. Přidatnje, štož je dobre, zo maš wulku swobodu a swoju inicijatiwu – nimale wšo sej sam wuběrješ: Šulu, bydlenje, dźěło. Ale, štož je hubjene, zo chceš tež podobnje jednać z nabožinu. Potom indireknje mysliš: Čehodla, njebych měł rozsudźeć wo tym, što je hrěch, što je dobre a što je złe? – ja to rozsudźu, ja to rozkładu, ja wěm lěpje.

W tajkim jednanju tči hišće jedne měnjenje: Chrystus haj, ale nic cyrkej. Jedyn student pisaše teoloze Karlej Rahnerej takle: Wěrju do Boha, ale nic do cyrkwje. Zdźěla tohodla, dokelž ma cyrkej – tak měnju – „čornu zańdźenosć“. A zdźěla tohodla, zo zamóžu so tež bjez cyrkwje k Bohu bližić, a tež bjez Božeje mšě so modlić. Tež tak – sej myslu – dóńdu k cilej.

Karl Rahner je wotmołwił: Nabožina swójskeho dobrozdaća ma samsnu hódnotu kaž spaslene a doma namolowane bankowki. Zo by móhła nabožina z wulkej, realnej mocu wuprudźeć, njemóže być produkt swójskeho dobrozdaća. Nabožina dyrbi być objektiwna, wote mnje njewotwisna, za kotrejež steji awtorita Boha samoho, štož dźě njeje wotwisne wot mojeho ‚mi so lubi, tak ja to widźu‘. Potajkim mój nabožny nadawk je, zo mam ja swoje subjektiwne začuća k objektiwiće Boha nachilić, nic pak nawopak.

Naš Knjez, přepodawši Pětrej kluče, je jemu drje přikazał: Pas moje wowcy. Wěrimy potajkim, zo je cyrkej wot Knjeza a zo wobsedźi jeho awtoritu we wěrje a moralce. Wěrimy, zo cyrkej so we wozjewjenju wěry a moralce mylić njemóže, nimo swojejo słabeho čłowjeskeho byća. Cyłe skutkowanje Jězusa a wša jeho wučba měri so na wutworjenje swojeje cyrkwje. Jězus hromadźi wučomnikow wokoło sebje, někotrych z nich wuhotuje z wosebitej mocu, zo bychu křćili, jeho wučbu rozłožowali, a cyrkej nawjedowali.

Wěrju do swjateje cyrkwje. Na našu cyrkej dyrbimy hladać najprjedy z wočomaj wěry. Cyrkej je Božeho pochada, wona ma awtoritu wěru wučić, a wona tež w mjenje Knjeza wěru a moralku prawje rozkładuje. Mjez cyrkwju a Chrystusom njeje rozdźěla! Hdyž cyrkej wěru wuči a sej žada Bože kaznje dźeržeć, rěka, zo Chrystus to wuči a sej žada. Chrystus pak dźensa praji: Ja sym puć, prawda a žiwjenje. Nichtó njepřińdźe k Wótcej, chiba přeze mnje. Amen.

TAD