Biblija ma so čitać zasadnje dweju přičinow dla – wěry a inteligency. Wona je dźě zežiwidło wěry a wěda wo njej je znamjo porjadneho kubłanja.

Biblija ma pak so hišće jedneje přičiny dla čitać. Wona je duchowna biografija cyłeho čłowjestwa, tuž kóždeho z nas.

Cyle jednory přikład.

W 11. kapitlu Druheje Knihi Samuela so pisa wo jednej podawiznje ze žiwjenja sławneho Dawida. Tutón podawk sta so něhdźe w X. lětstotku do Chystusa. We wonym času běše Dawid z kralom cyłeho Wuzwoleneho ludu. Jeho sydło bě Jerusalem, kotrež ležeše w Judejskich horach, něhdźe wosrjedź Swjateho kraja. Kralowanje Dawida bě poměrnje wuspěšne. Israelski lud je jeho rady měł a zahoriće jemu słužił. Dawid dźě rozšěri kónčiny swojeho kraja a sprawnje swoju kralowsku funkciju wukonješe. Wězo njepobrachowachu tež problemy, wosebje na politiskim polu, a to wjedźenych wójnow dla.

Wo jednym z nich čitamy mjenujcy na spočatku naspomnjeneho wotrězka z druheje Knihi Samuel. Dawid wupósła swoje wójsko do kraja Amonitow. A wono woblěhowa město Rabbu. Dawid sam pak zwosta w Jerusalemje. A jónu wuchodźujo so na třěše swojeho palasta wuhlada wón rjanu žonu, kotraž so kupaše. Wona so jemu zespodoba. Tuž da ju k sebi přiwjesć. Njehladajo na to, zo bě wona mandźelska wěsteho Urije so k njej lehny a wona bu samodruha. Hdyž Dawid to zhoni, přikaza jeje mandźelskeho morić. A tak so sta. Urija bu zabity. A jeho žona sta so nětko z mandźelskej Dawida. Tajke jednanje krala njeje so Bohu spodowało. Tuž pósła swojeho profeta Nathana k Dawidej, zo by tón jeho k nakazanju pohnuł. A Dawid je so woprawdźe nakazał. Jako wuskutk toho nasta Psalm 51, w kotrymž wobžaruje wón swoje hrěchi.

Na prěnje pohladnjenje ma tuta podawizna jeno stawizniski woznam. To klinči kaž zajimawa stawizna, kotraž so něhdy sta a kotraž z nami ničo zhromadneho nima. To je pak jeno na prěni wid, dokelž njeje Biblija jeno čłowječe słowo, ale tež Bože. A jako tajke njepowěda wona wo starodawnych časach, ale rěči tež wo nami. Tuž spytajmy tutu podawiznu hišće raz přeslědźić a za jeje hłubšim zmysłom pytać.

Jako prěnja wěc, kotraž nadpadnje, je to, štož steji na spočatku naspomnjeneho teksta, mjenujcy sćěhowace: Jako so nowe lěto započa, w času, hdyž kralojo zwjetša na wójnu ćahnu, wupósła Dawid Joaba a z nim swoju ćělnu stražu a wšón Israel (2 Sam 11,1).

Tule, kaž słyšimy, so rěči wo někotrych wašnjach starodawneho wojowanja. Spočatnje je so to činiło w kruće postajenych časach, to rěka po wusywje abo po žnjach. A přičina toho třěše w tym, zo njewobsteješe tehdy hišće žana profesijonelna armeja. Wósko wučinjachu tuž jeno ludźi, kotrež mějachu normalnje druhe powołanja, kaž burja, twarcy, rjemjeslnicy a předawarjo. Ale tutón tekst wšak mjenuje hišće jednu wosebitosć, dokładnje prajo naspomni so to, zo ćehnjechu normalnje na wójnu tež kralojo. Dawid kedźbowaše na postajene časy za wójnu, tola nochcyše sobu z wójskom ćahnyć. Wón zwosta w swojim palasće w Jerusalemje. Biblija njepoda žanu přičinu za to. Tuž by so móhło rjec, Dawid paseše lěnjeho. A to so sta z přičinu jeho hrěchow. Čłowjek je wobmjezowana bytosć, tohodla dyrbi wotpočować. Tola mjez wotpočinkom a lěnjosću wobsteji wulki rozdźěl. W žiwjenju křesćana dyrbi přeco čas za wotpočink być, nic pak za lěnjosć. Dokelž to posledne je hustodosć maćizna wšelakorych hrěchow.

Spočatk Dawidowych hrěchow njetčěše pak jeno w jeho lěnjosći. K tomu přinošowaštej tež jeho woči. Wón, kaž to čitamy w naspomnjenym teksće wuhlada z třěchi jednu žonu a wona bě jara rjana (2 Sam 11,2). Dawid hladaše a to, štož widźeše, bě krasne. To wšitko dopomina na jednanje prěnjeho čłowjeka w zahrodźe Eden. Jěwa tohorunja na zakazany štom hladaše a wón běše lubozny na woči (Gen 3,6). W našim žiwjenje je to hustodosć podobnje. Wjele našich hrěchow so započina z hladanjom. Tuž kedźbujmy na to, što widźimy a kak hladamy.

Přichodna kedźbyhódna wěc je ta, zo Dawid widźo rjanu žonu, so hnydom wobhoni štó wona je. Jemu wotmołwichu: To je Batšeba, mandźelska Hetita Urije (2 Sam 11,3). Z druhimi słowami prajo, to njebě žana swobodna žona. Njehladajo toho, pósła Dawid po nju a so k njej lehny (2 Sam 11,4). Z tym chce Biblija prajić, zo potrjechi hrěch, prjedy abo pozdźišo, tež druhich ludźi.

Zeńdźenje Dawida a Batšeby njebě kónc zhrěšenja. Sćěwk toho běše samodruhosć žony. Wo tym zhoni tež kral Dawid, dokelž da jemu Batšeba prajić: Sym samodruha (2 Sam 11,5). Přez to chce nas Swjate Pismo powučić, zo njemóže čłowjek wšitke sćěwki swojich hrěchow předwidźeć. Štóž sej wuzwoli puć hrěcha, tón – prjedy abo pozdźišo – na nim zetka wěstu překwapjenku, a to nic pozitiwnu.

A kajka běše reakcija Dawida na samodruhosć Batšeby? Dospołnje lesćiwa! Wón je so rozsudźił mandźelskeho Batšeby – Hetita Uriju – kotryž běše we wójnje, domoj zawołać dać. A jako wón přńdźe, započa Dawid pola njeho so za wuspěchami Israelitow we wójny prašeć. Wězo bě to cyle logiske. Thedom njeběchu hišće dźensniše medialne srědki kaž internet, telefon abo faks. A Hetit Urija bě oficěr, tuž móžeše objektiwnu informaciju podać. Tola Dawidej njeńdźeše jeno wo to. Jeho plan sahaše dale. Wón chcyše Uriju domoj pósłać, tuž rjekny jemu: Dźi nětko dele do swojeho domu a wumyj sej swojej noze (2 Sam 11,8). We wonym času wumyć noze rěkaše tež splažny kontakt měć. Ideja Dawida běše tajka: Urija by dyrbjał k Batšebje so lehnyć, a tak so stać z nanom započateho žiwjenja. Tutón plan pak njeje so poradźił, dokelž knježachu we wójnskim času wěste prawidła, a jedne z nich zakazowaše splažne kontakty. A Urija po tym jednaše, tuž lehny so před wrotami kralowskeho palasta, bjeztoho zo by do swojeho domu šoł (2 Sam 11,9). Dawid widźo, zo njeje so jeho plan poradźił, přikaza Uriji jedyn list generalej Joabej přepodać. A w nim bě sćěhowace napisane: Stajće Uriju do najhorcišeho boja, potom so za nim cofniće, zo by so do njeho trjechiło a wón wumrěł (2 Sam 11,15). A tak so sta. Urija bu morjeny ( 2 Sam 11,17). Přez to pokaza nam Biblija, zo hrěšnik spyta přeco swój hrěch schować, a zo by to dócpěł, dyrbi wón hišće jedyn druhi skučić. Tola přeco wjetši a ćeši. W padźe Dawida zakry mordarstwo Urije mandźelstwołamanje z Batšebu.

Hižo bu prajene, zo běštej spočatk Dawidoweho hrěcha jeho wočce, a to na čož wón hladaše běše rjane. Tuta rjanosć Batšeby měješe najprjedy estetiski zmysł. To běše rjanosć jeje ćěła. Tola njerěka hebrejske słowo tule wužite jeno fizisku rjanosć. Wono woznamjenja tež něšto dobreho. Na přikład Bóh stworjo swět widźeše, zo je wón dobry, a tu so wužiwa samsne słowo kaž při wopisanju rjanosće Batšeby. Hinak prajene, rjanosć Batšeby by so móhła tež na hinaše wašnje rozkłasć, mjenujcy by šło tule wo to, zo Dawid widźo rjanu žonu mysleše, zo přinjese zeńdźenje z njej jeno pozitiwne płody. Tak mysli tež kóždy čłowjek łamajo Bože kaznje. Wón so nadźija, zo jich šmórnjenje wuswobodźi jeho z wobmjezowanjow.

Tola je to wopačna perspektiwa. Pad Dawida zwobraznja to cyle jasnje, wosebje potom, hdyž so čita, to štož w 12. Kapitlu naspomnjeneje knihi steji. A tam so powěda wo zetkanju krala Dawida z profetom Nathanom, kiž pohnu w mjenje Boha Dawida k nakazanju, ale profet Nathan přida k tomu hišće sćěhowace: Dokelž ty sy krej Hetita přelał, tohodla njewopušći wot nětka mječ twój dom. A woprawdźe je dalše žiwjenje Dawida z namocu woznamjenjene. Wón sam ćerpješe, ale tež jeho swójba, dokelž tež smjerć do njeje hrabaše, kaž na přikład smjerć lubowaneho syna Absaloma. Hač žadaše Dawid za tajkim wosudom? Cyle wěsće nic! Wón wočakowaše jeno pozitiwne skutki. Tola hrěch skutkuje kaž bumerang, to rěka wón potrjechi přeco samoho hrěšnika.

Zestajejo tute mysle by so móhło rjec, zo njerěči Biblija jeno wo starodawnych časach, ale přez nje tež nam. Naspomnjena podawizna ze žiwjenja Dawida je nadčasowa. Wona zwobraznja jednanje ludźi wšěch krajow a wšěch časow. Tuž wudani so Bibliju čitać, dokelž powěda so w njej tež wo nas.

DJD