Symbolika postawy Róžeńčanskeje Maćerje Božeje

Swjaty Hrjehor Nacianski (329-389), jedyn z najwjetšich teologow Wuchodneje Cyrkwje, praji jónu tole: „Moler hódnoći wobraz z daloka“. To trjechi. Su wobrazy, na přikład někotre mólby sławneho molerja Salvadora Dali (1904-1989), kotrež zrozumi čłowjek jenož, hdyž steji we wěstym wotstawku wot nich.

Ale to njepřitrjechi, jeli dźe wo postawu Róžeńčanskeje Maćerje Božeje. Přetož, hdyž na nju z daloka hladaš, njewidźiš ju dospołnje (foto 1).

Je to škoda? Bohudźak nic. To ma samo hłuboki teologiski woznam. W Ewangeliju po Janu staj so wučomnikaj swjateho Jana Křćenika Jězusa Chrystusa woprašałoj: „Rabi, […] hdźe bydliš?“ (Jan 1,38). Wotmołwa Jězusa běše krótka: „Pójtaj pohladać“ (Jan 1,39b). Wonaj staj šłoj a widźałoj (Jan 1,39c). Podobnu ideju symbolizuje Róžeńčanska postawa swjateje Marije. Wona je mała a přez to połna zmysła, dokelž je jeje fyziska małosć poprawom přeprošenje, kotrež měri so na kóždeho čłowjeka: Štóž chce něšto widźeć a zrozumić, dyrbi so mi wosobinsce bližić a zbliska na mnje hladać. W našej wěrje dyrbi to podobnje być. Wo Bohu njemóžemy jenož čitać abo słuchać. Boha dyrbimy wosobinsce nazhonić: „Woptajće a wohladajće, kak dobry je Knjez […]“ (Ps 34,9).

Štóž pak přeprošuje, tón chce něšto poskićić. Róžeńčanska postawa swjateje Marije njeje tu žane wuwzaće. Wona tež něšto poskića. Što to je? Bych prajił, zo poskića postawa Róžeńčanskeje Maćerje Božeje, kaž kóžda woprawdźita ikona, wěsty „tekst“, kotryž ma so přečitać. Tuž přečitajmy znajmjeńša sćěhowace.

Najprjedy póńdźe wo Jězusdźěćatko. Wone je, kaž widźimy, nahe (foto 2). W Swjatym Pismje symbolizuje nahota wšelake ideje. Na přikład: Kmanosć swobodneho rozsuda (Gen 2,25 – 3,6), hrěšnosć čłowjeka (Gen 3,7), rjanosć ćěła (2Sam 11,2) a tak dale. Ale nahosć Jězusa Chrystusa dopomina nas na to, štož čitamy w Lisće swjateho japoštoła Pawoła Filipjanam: „Wón so poniži a bu posłušny hač do smjerće, haj, do smjerće na křižu“ (Fil 2,8). Přez čo to wěmy? Wěmy to, dokelž je w Ewangeliju po Janu takle napisane: „Wojacy pak Jězusa skřižowawši wzachu jeho zwjeršnu drastu, rozdźělichu ju na štyri dźěle, kóždemu wojakej dźěl, a suknju“ (Jan 19,23). W tutymaj tekstomaj rěči so, kaž widźimy, wo Jězusowej smjerći na křižu. We wonym času bě to najbóle hanliwa forma zemrěća. Skřižowany čłowjek ćerpješe wulke bolosće. Nic jenož fyziske, ale tež duchowne. Wisaše dźě nahi na zjawnym městnje (Mk 15,22.29). Tuteje přičiny dla pisa swjaty Pawoł w Fil 2,8 wo smjerći Chrystusa jako wo poniženju. A to wšitko sta so z wulkeje lubosće k čłowjekam. Z druhimi słowami, nahota Jězusdźěćatka dopomina nas na Božu lubosć k nam wšitkim, kotruž je wón na křižu mrějo nam wozjewił (Jan 3,16).

Čitajmy pak „tekst“ postawy Róžeńčanskeje Maćerje Božeje dale a prašejmy so za tym, što dźerži swjata Marija, nimo Jězusdźěćatka, hišće w ruce (foto 3). Znajemy znajmjeńša dwě wotmołwje. Prěnja praji, zo je to wutroba, a druha, zo je to krušwa. Kajka warianta je prawa? Ja bych rjekł: Wobě stej prawej. A njeje připad, zo njewěmy dokładnje što to je: wutroba abo krušwa? Tež to ma hłuboki teologiski zmysł, dokelž dopomina nas na sćěhowacy bibliski tekst: „Žane wóčko njeje widźało, žane wucho njeje słyšało, žana čłowječa wutroba njeje začuła to, štož je Bóh přihotował tym, kiž jeho lubuja“ (1Kor 2,9). Hinak prajene, tuta wutroba abo krušwa symbolizuje potajny płód wumóženja, kotryž je nam Bóh spřihotował, dospołnje pak spóznajemy jón hakle w žiwjenju po žiwjenju.

DJD